به گزارش خبرگزاری شنو، تنها مدرس سازهای کوبه‌ای یزد از ساز «اربونه» که بعضاً به اشتباه «عربونه» نیز نوشته می‌شود به عنوان یکی از آلات موسیقی اصیل این شهر جهانی یاد می‌کند و می‌گوید: برخی افراد، سازهای اربونه، دایره، داریه و دف را یکی می‌دانند که این موضوع درست نیست و شاید از نظر ظاهری به هم نزدیک باشند ولی هر یک از نظر صدادهی، ساخت و نحوه نواختن، متفاوت هستند.
اکثر شهروندان یزدی با ساز بومی «اربونه» در این شهر میراث جهانی آشنا هستند ولی غالباً متصور هستند. که برای ساز اربونه، علم موسیقی خاصی وجود ندارد. آن را به صورت بداهه یا تجربی می‌نوازند ولی تنها مدرس سازهای کوبه‌ای یزد موفق شده. برای تدریس این ساز بومی، روش تدریس نوشته و این ساز را به صورت علمی آموزش دهد.
«اسفندیار نجمی» متولد شهریور ۱۳۵۱ در شهر یزد است که موسیقی را از دوران نوجوانی با ساز تُنبک شروع کرده. از سال ۱۳۶۹ همزمان با تحصیل در دانشگاه شیراز، نوازندگی تنبک را به صورت حرفه‌ای زیر نظر استاد «نوید افقه» گذرانده است.
این مدرس سازه‌های کوبه‌ای که در داخل و خارج کشور اجراهای متعددی را داشته است. در گفت‌وگو خود در مورد ساز اربونه و اصالت آن اظهار می‌کند: برخی افراد، سازهای اربونه، دایره، داریه و دف را یکی می‌دانند و آن را به‌عنوان دف و با نام قدیمی دایره می‌شناسند که این موضوع درست نیست و سازهای نام‌برده شاید از نظر ظاهر به هم نزدیک باشند اما از نظر صدا دهی، ساخت و نحوه نواختن، تفاوت‌هایی را شامل می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: برخی دیگر، واژه ی اربونه را به‌جای الف با عین می‌نویسند که این کار نیز اشتباه است و اربونه با حرف عین در معنی آن تغییر ایجاد می‌کند. معنی لغوی اربونه در فرهنگ لغت فارسی، استوانه کوچک آمده است.
در مورد نواختن این ساز مباحث زیادی وجود دارد
نجمی با بیان این که در مورد نواختن این ساز مباحث زیادی وجود دارد، راجع به اجزای تشکیل دهنده ساز اربونه می‌گوید: اربونه از قسمت‌های مختلفی همچون پوست، عام اربونه(چوب دور اربونه)، سیم‌کشی داخل اربونه، تعدادی قُر(کره‌های برنجی تو خالی که در آن گلوله‌ای قرار دارد)، تعداد زیادی حلقه و میخ‌های کوچک زردرنگ که به عام اربونه متصل است، تشکیل شده است.
وی در خصوص تاریخچه اربونه نیز بیان می‌کند: اطلاعات دقیقی در این باره در دسترس نیست اما گفته شده که برای اولین بار در شب زفاف «سلیمان» و «بلقیس» از این ساز استفاده شده است ولی میتراییان و زرتشتیان معتقد بودند که این ساز نمادی از خورشید است و استفاده از آن را موجب شادی و برکت می‌دانستند.
پژوهش هایی در باره ساز اربونه
به گفته نجمی ، البته «یاسر منتظری» پژوهش‌هایی در مورد ساز اربونه انجام داده که در کتاب خود به نام «سرگذشت موسیقی یزد» از آن یاد کرده است. البته هنگامی که در جشنواره موسیقی آیینی تهران شرکت داشتم، گفت‌وگویی با «کیوان پهلوان» پژوهشگر موسیقی آیینی داشتم که بعدها در مستندی به نام «دایره یزد و نائین» ارائه شد ولی اشتباهاً از اربونه یزدی به نام دایره یزدی یاد کرده است.
این فعال بخش موسیقی یزد با اشاره به این که ساز اربونه در یزد بیشتر مورد استقبال خانم‌ها در مراسم‌های شادی بوده است، عنوان می‌کند: هرذچند استقبال از این ساز در یزد مطلوب است ولی متاسفانه هنوز هم عده زیادی آن را با دف، اشتباه می‌گیرند.
نجمی خاطرنشان می‌کند: تا سال ۱۳۷۴، اربونه فقط توسط روانشاد «اردشیر بازاده» تدریس میشد و در همان زمان، من نیز کار تدریس را آغاز کردم که در آن دوران به یک باره ساز دف، در یزد فراگیر شد و اربونه رو به فراموشی سپرده شد که با مشورت‌ها و تبلیغات زیاد با کمک‌های زیاد آقای بازاده توانستیم تا حدودی اصالت این ساز را زنده نگه داریم.
نحوه آشنای وی با ساز اربونه
وی که در مراسم‌های مذهبی با ساز اربونه آشنا و به آن علاقه مند و سپس آن را به صورت خودآموز فراگرفته است. می‌گوید: پس از این که در نواختن این ساز به جایگاه مطلوبی رسیدم. مصمم به نوشتن نُت و زبان موسیقی برای این ساز شدم. لذا با شبیه‌سازی نت‌های تنبک برای این ساز، تا حدودی توانستم در این زمینه موفق عمل کنم.
نجمی در مورد فعالیتها و تجربیات خود در این ساز نیز متذکر می‌شود: اولین اجرای زنده خود را در تهران تجربه کردم. زمانی که برای خدمت سربازی به تهران رفته بودم در چند گروه از جمله گروه موسیقی پادگان جهاد خودکفایی ارتش، کار نوازندگی سازهای کوبه‌ای و تنبک را انجام می‌دادم. بعد از آن اجراهای متعددی با گوه موسیقی سنتی یزد که مدیریت آن به عهده «مهدی لشکری» و سرپرستی آن به عهده «سعدالله باقریان» بود داشتم. البته لازم به ذکر است که کلیه تمرینات ما نیز در منزل «کاظم حلبی‌کار» بود و تنظیم آهنگ و اشعار گروه به عهده وی بود.
خاطره‌انگیزترین اجراهایش
این مدرس موسیقی در مورد یکی از خاطره‌انگیزترین اجراهایش می‌گوید: در شهریورماه سال ۱۳۸۲ برنامه‌ای در دبیرستان ایرانشهر برگزار شد. که در آن تمام دانش‌آموختگان این دبیرستان از ابتدای تأسیس تا فعالیت کنونی این دبیرستان از کل کشور دعوت شده بودند. برای این برنامه گروه موسیقی به سرپرستی «علی‌محمد مهنام»(بیکس) تشکیل داده شد. که در این گروه اساتید به نام یزدی همچون «محمدرضا روح‌بخش» حضور داشتند. افتخار بزرگی بود که من نیز در این گروه موسیقی فعالیت داشتم.
وی با بیان این که عمدتا در داخل کشور اجرا دارد. در مورد اجراهای خارج از کشورش نیز یادآور می‌شود: نوروز سال ۱۳۸۸ به دعوت کنسولگری ایرانیان در هنگ‌کنگ و انجمن پارسیان هند. برنامه‌ای در دو بخش تک‌نوازی اربونه و خواندن آوازهای محلی در این شهر اجرا کردم. دی‌ماه سال ۱۳۹۷ نیز در یکی از مراسم‌های شهر دهلی هند. تک‌نوازی اربونه و در بخش دیگر با گروه موسیقی حاضر در آن مراسم هم‌نوازی داشتم. همچنین مذاکراتی با یکی از اعضای پارسیان هند داشتم. که تمایل زیادی داشتند تا یک گروه اربونه نوازی در هند اجرا داشته باشد. که قرار است این امر در آینده صورت پذیرد.
وی ادامه می‌دهد: در تهران نیز دو سال پیاپی در جشنواره موسیقی آئینی که در تالار وحدت اجرا شد. افتخار نوازندگی داشتم که جشنواره نیز به سرپرستی «هوشنگ جاوید» برگزار شده بود. همچنین دو بار هم در جشنواره موسیقی زرتشتیان در تهران گروه‌نوازی اربونه داشتم.
دلیل استقبال کشور هند از ساز اربونه
نجمی در مورد دلیل استقبال کشور هند از ساز اربونه، می‌گوید: همان‌طور که در کتاب‌های تاریخ خوانده‌اید. کشور هند در دوره‌های مختلف با کشور ایران و شهر یزد ارتباط دوستانه و نزدیکی داشته و شهروندان یزدی زیادی در این کشور زندگی می‌کنند. به همین دلیل کشور هند به ساز اربونه به خاطر اصالت ایرانی و یزدی آن، علاقه خوبی نشان داده است.
تنها مدرس سازه‌های کوبه‌ای یزد در پایان از حمایت‌های زیاد اساتید یزدی همچون «محمدرضا صنعتی» و «مهدی لشکری» تشکر می‌کند. از علاقمندان می‌خواهد با توجه به جهانی شدن شهر یزد، برای زنده نگه داشتن اربونه به عنوان یک ساز اصیل یزدی، بیش از گذشته تلاش کنند.
انتهای پیام/
